DE M-TANKERS EN DE RAMPEN MET DE METULA EN MARPESSA.

Midden zestigerjaren werd besloten tot de bouw van een groot aantal zogenaamde VLCC-tankers. De verwachting was dat in de eerst helft van de zeventigerjaren de vraag naar olieprodukten zou oplopen van zo’n 750 miljoen ton naar 1.500 miljoen ton. Een verdubbeling van de vraag. De huidige Shell-vloot zou dan niet meer voldoende vervoerscapaciteit hebben om de groeiende markt te voorzien.

Besloten werd om schepen te bouwen met 210.000 ton laadvermogen. De reden voor juist dit laadvermogen was dat op de heenreis, met een leeg schip naar Arabische havens, de korte route via het Suezkanaal gevolgd kon worden. Op dat moment was het Suezkanaal nog afgesloten door de voorgaande Midden-Oosten oorlog.

Geladen zouden de schepen vervolgens via de Zuidroute, om Kaap de Goede Hoop, de terugreis afleggen.

Later werd gekozen voor de route via de Straat Magelhaen met alle nare gevolgen voor de Metula.

Het ambitieuze plan omvatte de bouw van 22 tankers die onder Engelse-, Nederlandse- en Franse vlag in de vaart gebracht zouden worden.

Op 26 januari 1968 kwam als eerst tanker de Macoma onder Nederlandse vlag in de vaart. De Nederlandse schepen kwamen in dienst bij de C.S.M. te Willemstad N.A. Het beheer werd uitgevoerd door Shell Tankers N.V. en vanaf 14 december door Shell Tankers B.V. te Rotterdam.

Tijden veranderen snel en de meeste schepen hadden een redelijk kortstondige loopbaan. De Marpessa slechts enkele weken omdat ze verging na een explosie aan boord op haar tweede reis vanuit Rotterdam. Zie aparte alinea over de ondergang van de Marpessa.

Een groot aantal tankers werd binnen tien jaar verkocht en vaak zelfs gesloopt.

In totaal hebben er acht M-klasse tankers (vier zijn in 1974 overgenomen van Shell Tankers U.K.Ltd.) onder Nederlandse vlag gevaren waarvan twee schepen een ongunstige diensttijd hebben gehad.

Onder Engelse vlag kwamen 15 tankers in de vaart (inclusief de vier schepen welke later naar Nederland kwamen en een schip wat later naar Frankrijk ging) , onder Franse vlag nog eens drie tankers.

Onderstaand treft u de gegevens aan van de acht Nederlandse tankers en een korte opsomming van de buitenlandse schepen.

Algemene gegevens van de M-tankers.

De schepen werden op een aantal verschillende werven gebouwd waardoor er onderling kleine afwijkingen waren die bij de specificaties van de Nederlandse schepen te zien zijn.

Tonnage : 105.000 brt, 75.000 nrt en 210.000 ton dvm.

L X B X D : 325 x 47 x 19 meter. (holte 24,5 mt.)

Motoren : turbines van 28.000 pk. voor een snelheid van 16 knopen.

M-klasse C.S.M. Willemstad N.A. in beheer bij Shell Tankers B.V. Rotterdam.

1) Macoma roepnaam PJLB diensttijd van 1968 t/m 1983. IMO 6729969

Bouwer : Ishikawajima Harima Heavy Industry Tokio, Japan.

Bouwnummer : 924

L X B X D X H : 325,05 X 47,16 X 18,94 X 24,50 mt.

Tonnage : 104.303 brt., 78.479 nrt. en 209.986 dwt.

Motoren : 2 x Mitsubishi turbines van 28.000 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Op 17 mei 1983 ving de sloop aan te Kaohsiung, Taiwan.

2) Marisa roepnaam PJTO diensttijd van 1974 t/m 1977. IMO 6728599

Bouwer Hitachi Zosen Sakai, Japan.

Bouwnummer : 4126

L X B X D X H : 325,02 X 47,16 X 18,94 X 24,50 mt.

Tonnage : 105.533 brt., 75.375 nrt. en 206.937 dwt.

Motoren : 2 x Mitsubishi turbines van 28.000 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1968 t/m 1974 Marisa Shell Tankers U.K. Ltd.London. (roepnaam GXFH)

Van 1974 t/m 1977 Marisa C.S.M. Willemstad N.A.

Van 1977 t/m 1980 Aegean Captain Quadrant Shipping Griekenland,Liberiaanse vlag.

Op 26 maart 1980 ving de sloop aan te Kaohsiung, Taiwan.

3) Meta roepnaam PJUK diensttijd van 1974 t/m 1982. IMO 6828296

Bouwer Hitachi Zosen Sakai, Japan.

Bouwnummer : 4164

L X B X D X H : 326,16 X 47,16 X 18,97 X 24,50 mt.

Tonnage : 105.532 brt., 75.489 nrt. en 206.913 dwt.

Motoren : 2 x Mitsubishi turbines van 28.000 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1968 t/m 1974 Meta Shell Tankers U.K. Ltd.London.

Van 1974 t/m 1982 Meta C.S.M. Willemstad N.A.

Op 24 juli 1982 ving de sloop aan te Ulsan.

4) Marinula roepnaam PJUE diensttijd van 1974 t/m 1982. IMO 6815201

Bouwer Odense Staalskibs A/S Lindo, Denemarken.

Bouwnummer : 22

L X B X D X H : 328,47 X 43,74 X 18,96 X 24,50 mt.

Tonnage : 99.080 brt., 71.315 nrt. en 195.500 dwt.

Motoren : 2 x Stal Laval turbines van 27.618 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1968 t/m 1974 Marinula Shell Tankers U.K. Ltd.London (roepnaam GYKW)

Van 1974 t/m 1975 Marinula C.S.M. Willemstad N.A.

Van april 1975 t/m oktober 1976 Marinula C.S.M. Willemstad N.A. uit de vaart gehaald en opgelegd.

Van 1975 t/m 1982 Marinula weer in dienst bij C.S.M. Willemstad N.A.

Op 27 december 1982 ving de sloop aan te Kaohsiung, Taiwan.

5) Metula roepnaam PJLM diensttijd van 1968 t/m 1976. IMO 6818760

Bouwer : Ishikawajima Harima Heavy Industry Yokohama, Japan.

Bouwnummer : 2019

L X B X D X H : 325,22 X 47,21 X 18,96 X 24,50 mt.

Tonnage : 104.379 brt., 78.411 nrt. en 210.027 dwt.

Motoren : 2 x IHI turbines van 28.000 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1968 t/m 1976 Metula C.S.M. Willemstad N.A.

Op 13 juni 1976 ving de sloop aan te Santander, Spanje.

Op 9 augustus 1975 voer de Metula door de Straat Magelhaen. Door weersomstandigheden had men eerder besloten de terugreis van deze tankers niet meer via Kaap de Goede Hoop te laten plaats vinden. De Metula was het vierde schip dat deze nieuwe route volgde. Onder begeleiding van locale loodsen, die gebruik maakten van de nieuwe zeekaarten van 1 mei 1975 welke kaarten niet overeenstemden met de gebruikelijke Admiralty-kaarten, liep de Metula vast op de keistenen-bodem. De klap was hard aangekomen en het voorschip zat stevig vast. Op 11 augustus zette de vloedstroom de tanker 180 graden rond zodat ook het achterschip vast raakte. Ladingtanks begonnen te lekken en over een lengte van 140 meter waren gaten in de romp geslagen. De machinekamer liep vol waardoor de elektriciteit uitviel en eveneens de watervoorziening.

Hierdoor werd besloten het schip te verlaten. Een Chileens landingsvaartuig haalde de 33 bemanningsleden en 2 meevarende echtgenotes van boord en bracht ze aan wal bij Punta Arenas.. Kapitein Minkels en enkele officieren keerden al snel weer terug naar de Metula. Het bergingsbedrijf Smit was inmiddels door de Shell gevraagd de berging te starten. Een voordeel was dat de Zwarte Zee ( 9.000 pk.) slecht op 5 dagen varen afstand lag. Ze had net een sloopschip afgeleverd in de haven Rio Grande (Brazilie) en kon dus direct op weg naar een mega-klus. Dat het geen eenvoudige berging zou worden was inmiddels vastgesteld door bergingsinspecteurs Kees Rom Colthoff (Smit) en Dirk Jongeneel (Shell).

Alleen kon de Zwarte Zee deze berging niet aan en bovendien was er behoefte een veel materiaal zoals pompen, duikuitrustingen, compressors, generators, kabels en…warme kleding want het was winter aan de zuidkust van Zuid Amerika ! De versterking had 12 dagen nodig om het bergingsgebied te bereiken. Het was de Smit Salvor (6.000 pk. ex.Smit-Lloyd 103) en de gehuurde Japanse sleper North Sea ( 8.000 pk).

Een ploeg van dertig bergers kwam met materiaal per vliegtuig aan in Punta Arenas bijna gelijktijdig met de aankomst van de Zwarte Zee. De bergers schatten in dat zo’n 40.000 ton olie was weggelekt en door een westenwind richting Atlantische Oceaan was opgeblazen. Gelukkig was er nauwelijks olie op de kust terecht gekomen. Het kleine beetje dat toch de kust bereikte was binnen 1 jaar verdwenen.

Wilde men het schip bergen dan moest er nog 50.000 ton olie overgepompt worden. De resterende 100.000 ton kon aan boord blijven. Van Shell Argentinie werd de Harvella met 18.000 ton dwt. ingezet om de 50.000 ton olie over te nemen. Als “leerproces” kwam, volledig voor eigen rekening, een ploeg van de US Coast Guard met materiaal, overgevlogen door Hercules-toestellen, meehelpen. Ze hadden hydraulische pompen (Flightpumps) i.p.v. de elektrische pompen die Smit gebruikte. Deze pompen waren aanmerkelijk beter dan die van Smit, een hogere capaciteit en veiliger. Later is Smit deze hydraulische pompen ook gaan gebruiken.

De Harvella bracht in kleine hoeveelheden de overgepompte olie naar de op tien mijl afstand liggende Bergeland die de olie later naar Quintero bracht. Deze operatie duurde van 28 augustus t/m 14 september.

Enkele malen moest dit werk meerdere dagen worden stil gelegd door slechte weersomstandigheden.

Voor elke ton olie die de Metula verliet werd een ton ballastwater ingenomen om te zorgen dat het schip op haar plaats bleef en niet op drift raakte.

Tijdens de definitieve berging moest de 50.000 ton ballastwater binnen twaalf uur eruit gepompt worden om de tanker zes (1) meter omhoog te brengen. Van de sleepkabels van de drie sleepboten werden er twee vast gezet op het voorschip en een op het achterschip. De sleepkabels werden niet strak getrokken want gedurende vijf dagen stond er een zware storm. Op 24 september was het zover en kon de berging gaan plaats vinden. Bij opkomende vloed en met trekken op volle kracht kwam er beweging in de tanker. Het stormde nog steeds maar na 47 dagen aan de grond te hebben gezeten, kwam de Metula vrij. De sleepboten brachten de tanker naar een beschutte ankerplaats in de baai van Bahia Felipe. Voor alle zekerheid werd ze, ondanks een anker met 280 meter ketting, aan de grond gezet. Dat deze maatregel terecht bleek tijdens een orkaan met windkracht 12 toen de Metula veilig op deze ankerplaats bleef liggen. Er waren twee weken nodig om de resterende lading te lossen. Duikinspecties wezen uit dat er zware schade onder de waterlijn was, het roer en de hak waren verdwenen.

Later werd de Metula achterstevoren op sleeptouw genomen en naar Angra dos Reis, Brazilie gesleept. De voorzijde van de tanker was dermate beschadigd dat ze geen grote krachten kon doorstaan.

Omdat reparatie niet economisch verantwoord was werd ze onder de naam Tula naar Santander, Spanje gesleept waar op 13 juni 1976 de sloop aanving. Daarmee kwam een te snel einde aan de tweede M-klasse tanker onder Nederlandse vlag.

6) Marpessa roepnaam PJMO diensttijd van 1969 t/m 1969. IMO 6921678

Bouwer : Ishikawajima Harima Heavy Industry Yokohama, Japan.

Bouwnummer : 2020

L X B X D X H : 325,22 X 47,21 X 18,96 X 24,50 mt.

Tonnage : 104.373 brt., 78.411 nrt. en 206.805 dwt.

Motoren : 2 x Mitsubishi turbines van 28.000 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1969 t/m 1969 Marpessa C.S.M. Willemstad N.A.

Op 14 december 1969 gezonken bij Dakar.

Op 12 december 1969, op haar tweede reis van Rotterdam naar Mena Al Ahmadi, vond er in tank V tijdens het tankwassen een zware explosie plaats. Over een grote lengte werd het dek opengereten en brak er brand uit. Ze bevond zich toen circa 100 mijl NW van Dakar op de positie 16graden 05 minuten NB en 17 graden 48 minuten WL. Er vielen twee slachtoffers t.w. twee Chinese onderofficieren. Op 13 december had de bemanning kans gezien de brand te blussen maar de Marpessa leek redeloos verloren. De bemanning werd van boord gehaald door de Britse Shell tanker Serenia en later in Dakar aan wal gebracht. De volgende dag, op 14 december verdween de Marpessa in de golven op 50 mijl NNW van Dakar, nog geen twee maanden nadat ze was opgeleverd.

De Marpessa had toen de twijfelachtige eer het grootste koopvaardijschip te zijn wat verloren ging. De eerder gezonken Torrey Canyon was de helft kleiner.

De Raad van Scheepvaart concludeerde dat de bemanning geen schuld betrof aan het verlies van de tanker. Sterker nog de bemanning werd lof toegezwaaid voor de inspanningen die ze hadden verricht om het schip te behouden. Later werd vastgesteld dat op deze tankers ontlading van elektrostatische energie de oorzaak van de explosie moet zijn geweest. Passende maatregelen worden hiertegen genomen op alle andere zusterschepen. Uiteindelijk keerde de verzekering een bedrag uit van 6.590.000 English pounds.

7) Mitra roepnaam PJUR diensttijd van 1974 t/m 1978. IMO 6904301

Bouwer Odense Staalskibs A/S Lindo, Denemarken.

Bouwnummer : 25

L X B X D X H : 328,37 X 43,74 X 18,98 X 24,63 mt.

Tonnage : 99.080 brt., 71.315 nrt. en 195.500 dwt.

Motoren : 2 x Stal Laval turbines van 27.618 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1969 t/m 1974 Mitra Shell Tankers U.K.Ltd. London (roepnaam GYYW).

Van 1974 t/m 1978 Mitra C.S.M. Willemstad N.A.

Op 5 oktober 1978 ving de sloop aan te Kaohsiung, Taiwan.

8) Mytilus roepnaam PJUU diensttijd van 1974 t/m 1981. IMO 6916213

Bouwer Hitachi Zosen Sakai, Japan.

Bouwnummer : 4165

L X B X D X H : 325,16 X 47,16 X 18,94 X 24,50 mt.

Tonnage : 105.532 brt., 75.423 nrt. en 210.283 dwt.

Motoren : 2 x Mitsubishi turbines van 28.000 pk. snelheid 16 knopen per uur.

Van 1968 t/m 1974 Mytilus Shell Tankers U.K. Ltd.London. (roepnaam GYZD).

Van 1974 t/m 1981 Mytilus C.S.M. Willemstad N.A.

Van 1981 t/m 1985 Mytilus Philippine National Crude Oil Tanker Inc. (Luzon Stevedoring Corp.) Manila.

Van 1985 t/m 1987 Mytilus PNOC Crude Oil Tanker Inc. Als opslagtanker te Limay.

Van 1987 t/m 1993 Nita I opslagtanker bij Kharg Island.

In 1993 gesloopt op het strand van Gadani Beach, Pakistan.

De in 1968 en 1969 gebouwde tankers die onder Nederlandse vlag gevaren hebben zijn in de jaren 1976 t/m 1983 weer uit dienst gesteld en veelal gesloopt. Van een lange levensduur kan niet echt gesproken worden !

M-klasse bij Shell Tankers U.K. Ltd. London

Zoals eerder vermeld werd er een opdracht verstrekt van totaal 22 schepen. Onder Engelse vlag kwamen in eerste instantie 15 schepen te varen. Zonder in details te treden treft u onderstaand de namen aan.

1) Murex gebouwd in 1968 104.772 brt. in 1982 verkocht. IMO 6806365

2) Marimela gebouwd in 1968 98.876 brt. in 1982 gesloopt. IMO 6815201

3) Mangelia gebouwd in 1968 105.138 brt. in 1976 verkocht, in 1982 gesloopt. IMO 6822084

4) Medora gebouwd in 1968 105.252 brt.

5) Meta zie bij Nederland. IMO 6828296

6) Marisa zie bij Nederland. IMO 6728599

7) Megara gebouwd in 1968 105.245 brt. in 1976 verkocht. IMO 6727387

8) Melania gebouwd in 1969 104.561 brt. in 1976 verkocht, in 1980 gesloopt. IMO 6828569

9) Mitra zie bij Nederland. IMO 6904301

10) Mactra gebouwd in 1969 104.772 brt. ‘74-’80 Fr., in ’82 gesloopt IMO 6903058

12) Mysia gebouwd in 1969 105.248 brt. in 1978 verkocht. IMO 6918467

13) Melo gebouwd in 1969 105.138 brt. in 1976 verkocht. IMO 6924325

14) Mysella gebouwd in 1970 104.561 brt. in 1976 verkocht. IMO 7002667

15) Marticia gebouwd in 1970 104.561 brt. in 1976 verkocht. IMO 7019062

M-klasse bij Shell Frankrijk

Ook voor de Shell in Frankrijk hebben een viertal M-klasse tankers gevaren. Het waren de onderstaande schepen ;

1) Magdala gebouwd in 1968 105.296 brt. in 1978 gesloopt. IMO 6803727

2) Mactra zie bij Engeland. IMO 6903058

3) Miralda gebouwd in 1969 105.317 brt. in 1985 gesloopt. IMO 6929260

4) Myrtea gebouwd in 1970 105.397 brt. in 1982 gesloopt. IMO 7005712

Meer gegevens voor zowel de Engelse en Franse schepen zijn, hoewel niet volledig, beschikbaar.

Gaarne ontvang ik aanvullende en/of opmerkingen over bovenstaande M-klasse tankers op e-mailadres k.los@hetnet.nl

Koos Los

Bronnen o.a. : div.Shell publicaties

Boek Smit 150 van G.J. de Boer

internet

collegae A.K.J.Niemantsverdriet en C.Helder